Aktywnie po zdrowie

Słownik wybranych pojęć związanych z OZE

dr Witold Lenart, mgr Adam Kiedrowski

Przygotowaliśmy mini-słownik pojęć, które pojawiają się w artykułach z działu ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Rozszyfrowane zostały wszystkie trudne skróty i trudne pojęcia.

Albedo – procentowa relacja pomiędzy promieniowaniem odbitym a padającym, np. pomiędzy słonecznym promieniowaniem padającym na powierzchnię Ziemi a tym od niej odbitym. Zmienia się znacząco, zależnie od rodzaju odbijającej powierzchni. Promieniowanie odbite może być także wykorzystane w instalacjach OZE.

Biomasa – materiał roślinny i zwierzęcy wykorzystywany do produkcji energii cieplnej i elektrycznej. Do biomasy zaliczamy m.in. pozostałości z produkcji rolniczej, drewno, rośliny energetyczne, odpady organiczne. Produkty te można spalać, wykorzystywać do produkcji biogazu lub paliw ciekłych.

BIPV (Building Integrated Photovoltaics) – fotowoltaika zintegrowana z budownictwem. Dzięki zaplanowaniu systemu fotowoltaicznego w fazie projektowania domu można znacznie obniżyć wydatki przeznaczone na materiały budowlane. Zaletą technologii BIPV jest nie tylko ekologiczność rozwiązania, ale także duża estetyka budynków, w których została zastosowana.

Dewic (Design with climate) – ogół rozwiązań architektonicznych i inżynierskich pozwalających na racjonalne wykorzystanie promieniowania słonecznego i pochodzącego z niego ciepła  w budownictwie, zwłaszcza mieszkaniowym. Bardzo liczne systemy Dewic obejmują także  zabiegi wentylacyjno-rekuperacyjne.

Fotowoltaika, z ang. Photovoltaics, skrót: PV – technologia przekształcania promieniowania słonecznego na energię elektryczną. Stanowi jedno z najbardziej przyjaznych środowisku źródeł energii. Ponieważ promieniowanie słoneczne jest powszechnie dostępne i możliwa jest jego bez-pośrednia konwersja na energię elektryczną, stanowi realną alternatywę dla paliw kopalnych.

Inwerter, falownik – urządzenie przemieniające prąd stały, generowany przez instalację fotowoltaiczną lub inną należącą do OZE, na prąd zmienny wykorzystywany w przemysłowych oraz domowych sieciach elektrycznych.

Kolektory słoneczne – urządzenia, które konwertują energię słoneczną na ciepło użytkowe. Słońce ogrzewa przepływający przez umieszczone w kolektorze przewody nośnik (najczęściej roztwór glikolu). Następnie ciepło z nośnika oddane jest w wymienniku ciepła do wody użytkowej. Najczęściej są montowane w budynkach mieszkalnych i wykorzystywane do ogrzewania wody. Płaskie kolektory słoneczne są jedną z najprostszych, a jednocześnie najtańszych instalacji OZE. Powinny znajdować się na wszystkich eksponowanych na Słońce dachach. Wersje bardziej skomplikowane i znacznie droższe (np. próżniowe) zniechęcają niezorientowanych.

Mała elektrownia wiatrowa – urządzenie przetwarzające moc wiatru na energię elektryczną, o mocy nieprzekraczającej 40 kW, możliwe do ustawienia na terenie prywatnej posesji. Wyróżniamy turbiny o pionowej i poziomej osi obrotu.

Mikroinstalacja OZE – instalacja OZE o mocy do 40 kW. Prąd wyprodukowany przez tego typu instalację osoba prywatna może sprzedawać do sieci bez koncesji i bez konieczności prowadze-nia działalności gospodarczej.

Mikrokogeneracja – kogeneracja jest to proces polegający na jednoczesnym wytwarzaniu energii cieplnej i elektrycznej. Zazwyczaj używa się w tym celu kotła grzewczego połączonego z silnikiem cieplnym. Pojęcie „mikrokogeneracja” odnosi się do urządzeń tego typu o małej mocy (do 40 kW), możliwych do zainstalowania w domach jednorodzinnych.

Moc znamionowa modułu, moc nominalna modułu – moc, jaką moduł fotowoltaiczny osiąga w ustalonych warunkach, tzw. STC (Standard Test Conditions, Standardowe Warunki Testowe), które wynoszą: moc promieniowania słonecznego 1000 W/m², temperatura ogniwa/modułu 25°C, współczynnik AM1,5. Rzeczywista moc osiągana przez konkretny zainstalowany moduł może być niższa. Moc znamionową modułu oznacza się małą literą „p” (np. 250 Wp lub
0,25 kWp).

Moduł fotowoltaiczny (PV Module) – urządzenie składające się z wielu połączonych szeregowo lub szeregowo-równolegle ogniw fotowoltaicznych umieszczonych we wspólnej ramie. Stanowi podstawowy element instalacji fotowoltaicznej. Często mylone z kolektorami słonecznymi. Podczas gdy kolektory słoneczne przekształcają energię słoneczną w ciepło, moduły fotowoltaiczne przekształcają energię słoneczną w elektryczną. Mogą zostać zintegrowane z budynkami, np. ich fasadą czy dachem. Umieszczone na dachu wyglądają bardzo podobnie do kolektorów, jednak zwykle jest ich więcej.

NFOŚiGW (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) – główne ogniwo polskiego systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej dysponujące największym potencjałem finansowym. Fundusz jest narzędziem realizacji polityki ochrony środowiska w Polsce. Oferuje pożyczki, dotacje oraz inne formy dofinansowania projektów realizowanych m.in. przez samorządy, przedsiębiorstwa, podmioty publiczne, organizacje społeczne, a także osoby fizyczne. W sektorze finansów publicznych NFOŚiGW jest największym w Polsce partnerem międzynarodowych instytucji finansowych w obsłudze środków zagranicznych przeznaczonych na ochronę środowiska.

Nasłonecznienie – suma natężenia promieniowania słonecznego w danym czasie i na danej powierzchni, np. suma natężenia promieniowania słonecznego w czasie godziny, dnia, roku na powierzchni 1 m². Nasłonecznienie jest wielkością opisującą zasoby energii słonecznej możliwej do wykorzystania przez fotowoltaikę lub kolektory słoneczne. Najczęściej wyrażane jest w Wh/m², kWh/m², MJ/m², GJ/m² na dzień, miesiąc lub rok. Maksymalne wartości osiągane podczas bezchmurnego dnia sięgają tysiąca Wh/m².

Odnawialne Źródła Energii (OZE) – źródła energii, których używanie nie powoduje ich długotrwałego deficytu. Zaliczają się do nich przede wszystkim źródła związane z dostawą energii ze Słońca – promieniowanie słoneczne, ruch mas powietrznych (wiatr) i wód (spadek i przepływ rzek, falowanie i termika wód), energia zawarta w biomasie, a także wywołane przyciąganiem Księżyca ruchy pływowe wód morskich oraz energia cieplna wnętrza Ziemi (geotermia głęboka).

Ogniwo fotowoltaiczne (PV Cell) – element półprzewodnikowy służący do przekształcania energii promieniowania słonecznego w energię elektryczną, dzięki zachodzącemu w nim efektowi fotowoltaicznemu. Obecnie ogniwa fotowoltaiczne najczęściej wykonywane są z krzemu.

Pompa ciepła – urządzenie, dzięki któremu przy dostarczeniu energii z zewnątrz możliwy jest przepływ ciepła z obszaru chłodniejszego (tzw. dolne źródło ciepła, np. grunt, woda, powietrze) do obszaru o wyższej temperaturze (tzw. górne źródło ciepła), jak np. wnętrze budynku. Wykorzystując ciepło zmagazynowane w gruncie, wodzie lub powietrzu, pozwala uniknąć spalania paliw kopalnych. Pompa ciepła korzysta z energii słonecznej, dzięki której nagrzewa się grunt, woda czy powietrze i tym się różni od geotermii, gdzie grunt lub wody nagrzewane są ciepłem wnętrza Ziemi.

PV – skrót od ang. „photovoltaics” czyli „fotowoltaika”.

Promieniowanie słoneczne – strumień fal elektromagnetycznych i cząstek elementarnych docierający ze Słońca do Ziemi. Natężenie promieniowania słonecznego docierającego do górnych granic atmosfery określone jest przez stałą słoneczną. Wielkość ta jest zdefiniowana dla średniej odległości Ziemia – Słońce i wynosi około 1366,1 W/m². Ogniwa fotowoltaiczne korzystają z całkowitego promieniowania słonecznego zawierającego składową bezpośrednią i rozproszoną.

Prosument – osoba będąca jednocześnie niewielkim producentem i konsumentem energii. Produkuje energię elektryczną, wykorzystując mikroinstalację OZE na własne potrzeby, a niespożytkowane nadwyżki może odsprzedawać do sieci elektroenergetycznej. Prosument to również nazwa programu NFOŚiGW mającego na celu dofinansowywanie indywidualnych mikroinstalacji OZE.

Staw słoneczny – prosta instalacja przechwytująca ciepło z promieniowania słonecznego za pomocą basenu zawierającego solankę, która skutecznie pochłania to promieniowanie. Następnie ciepło z basenu trafia do pomieszczeń. 

System hybrydowy, instalacja hybrydowa – instalacja OZE łącząca kilka różnych źródeł energii, np. instalację fotowoltaiczną, małą turbinę wiatrową, biogazownię, małą elektrownię wodną. Pojęcie używane również w przypadku źródeł energii innych niż odnawialne.

Taryfa gwarantowana – mechanizm finansowy mający na celu wspieranie rozwoju energetyki prosumenckiej. Taryfa gwarantowana (FIT, Feed-in Tariff) jest to wyznaczona ustawowo stawka wraz z ustalonym czasem jej obowiązywania, po której dystrybutor energii jest zobowiązany kupować prąd od producenta.

Usłonecznienie – czas, w którym widoczna jest tarcza słoneczna, co oznacza, że promieniowanie słoneczne bezpośrednio dociera do punktu obserwacji. W Polsce przeciętne usłonecznienie wynosi około 1600 godzin i najwyższe jest na Wybrzeżu Środkowym.